Hướng Dẫn Sưu Tầm Sách Theo Định Dạng Và Trạng Thái

Khi bạn lên kế hoạch đặt mua một cuốn sách, trạng thái/định dạng sách hay bìa bọc sách nếu có (dust jacket) là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định của bạn. Sẽ rất hữu ích nếu bạn có thể nắm được các thuật ngữ mô tả cơ bản được sử dụng bởi những hiệu sách chuyên bán sách cũ và sách hiếm để cùng trò chuyện và chọn lựa trạng thái sách phù hợp với mong muốn của mình. Bài viết này Tino Reading Room sẽ giúp bạn tổng hợp thành một trang bí kíp đầy đủ những yếu tố quan trọng trên để giúp bạn dễ dàng chọn lựa và đặt sách nha 😎 

Bài viết Hướng Dẫn Sưu Tầm Sách Theo Định Dạng Và Trạng Thái bao gồm 3 phần. Di chuyển nhanh đến phần tương ứng bằng cách click vào tên phần bên dưới bạn nhé:

Phân Biệt Định Dạng Sách

Bìa Cứng (Hardcover/Hardback), Bìa Mềm (Paperback) và Bìa Mềm Bỏ Túi (Mass Market Paperback/Mass Paperback).

Thời gian xuất bản:

• Bìa cứng và bìa mềm thường sẽ là sự lựa chọn của tác giả. Một số tác giả định hình tác phẩm của mình bìa mềm dành cho một số đọc giả cụ thể họ nhắm đến, một số lại đi theo cách truyền thống hoặc giao phó toàn bộ quá trình xuất bản cho nhà xuất bản. Nếu theo cách truyền thống sẽ ra mắt bìa cứng trước, đến bìa mềm (từ 6 tháng đến 1 năm sau bìa cứng tùy độ ăn khách). Nếu lựa chọn ra mắt, có thể tác phẩm sẽ không hề có bìa cứng, chỉ có bìa mềm. (Như tác phẩm tiếng Anh I Am Gifted, So Are You – Tôi Tài Giỏi, Bạn Cũng Thế chỉ có mỗi bản bìa mềm phổ thông với giá $25.99, không hề có bìa cứng và bìa mềm đại trà.)
• Bìa mềm đại trà sẽ là phiên bản được xuất bản cuối cùng theo thứ tự bìa cứng > bìa mềm > bìa mềm đại trà nên nếu bạn đọc không cần cập nhật và đọc kịp thời tác phẩm, bạn đọc có thể phải chờ một thời gian dài (khoảng 1 năm hơn từ bìa cứng) trước khi sách ra mắt. Và đôi lúc, nếu sách không phổ biến và được chọn đọc nhiều, hoặc lọt vào danh sách đọc, nhà xuất bản sẽ không ra mắt bìa mềm đại trà.

Những Thuật Ngữ Chung Trạng Thái Sách

Những định nghĩa bên dưới sẽ là thông tin tham khảo bổ ích cho các bạn. Đây là các định nghĩa tiêu chuẩn về trạng thái sách, một số hiệu sách sử dụng các thuật ngữ này, hoặc thêm các thuật ngữ riêng của mình không nằm trong danh sách. Để làm rõ bất kỳ định nghĩa bổ sung nào của riêng từng hiệu sách, bạn đừng quên liên hệ trực tiếp nơi ấy để được hỗ trợ giải thích thuật ngữ trạng thái sách riêng của họ. Tại Tino Reading Room, chúng mình chỉ sử dụng các thuật ngữ tiêu chuẩn và chỉ nhập từ Good trở lên các bạn nhé:

Như mới (As New/Like New): Sách ở trạng thái không tì vết như vừa mới được xuất bản. Trạng thái này có thể dành cho những cuốn sách tồn kho lâu năm, chưa bao giờ lên kệ, được chạm tay vào hoặc thậm chí mở ra. Một số trường hợp chủ cũ của sách có thể đã mua về nhưng bán lại ngay vì không có nhu cầu hoặc bị trùng ấn bản.

Tốt như mới (Fine): Sách tốt như mới có trạng thái giống sách như mới phía trên, nhưng không còn sắc sảo. Sách có thể đã được mở ra và đọc 1-2 lần, nhưng không xuất hiện bất kỳ dấu tích nào cho sách, bìa bọc cũng như các trang ruột. Gáy sách có thể có vân gập mở nhẹ.

Rất tốt (Very Good): Mô tả cuốn sách có dấu hiệu hao mòn nhỏ – nhưng không rách hỏng – trên cả gáy sách hoặc trang giấy. Bìa sách có thể có chút hao mòn, và bất kỳ dấu tích nào sẽ được thông báo thêm bởi người bán. Ví dụ: Một số sách của thư viện tại US được xuất kho với nhãn mác ex-library ở trạng thái rất tốt sẽ có dấu mộc của thư viện và dán thẻ mượn sách ở những trang cuối. Nhìn chung, nội dung bên trong rất mới và có thể xếp loại Like new, nhưng do dấu mộc và sticker của thư viện nên sách sẽ được xếp vào Very good.

Tốt (Good): Mô tả cuốn sách đã qua sử dụng nhiều lần và tất cả các trang, bìa đều đầy đủ. Sách ở trạng thái tốt chỉ đảm bảo đầy đủ trang sách và đảm bảo chủ mới có thể đọc đầy đủ nội dung, một số sách ở trạng thái tốt vẫn có những dấu hiệu như có vết xước hoặc rách không đáng kể, gáy sách có vết gập mở nhiều do đã qua sử dụng, trang có vết ố, ruột có vết gấp nếp,…Tất cả những dấu hiệu trên không xuất hiện cùng nhau, nếu có sẽ được xếp vào trạng thái sách Vừa bên dưới. Bất kỳ dấu tích nào sẽ được thông báo thêm bởi người bán.

Vừa (Fair/Acceptable): Sách ở trạng thái đã qua sử dụng có đầy đủ những trang chữ, trang ruột bên trong (bao gồm những trang với bản đồ hoặc sơ đồ) nhưng thiếu/rách giấy lót bìa, các trang cuối, trang ngăn giữa tiêu đề và ruột, v.v… (sẽ được thông báo bởi người bán). Gáy, bìa bọc sách (nếu có), v.v…, cũng sẽ ở trạng thái đã qua sử dụng. Bất kỳ dấu tích nào sẽ được thông báo thêm bởi người bán.

Tệ (Poor): Mô tả cuốn sách đã mai một hoàn toàn. Bất kỳ trang bảng biểu và sơ đồ bị mất khỏi sách cần được thông báo với bạn đọc. Sách ở trạng thái này có thể bị dơ, trầy, có vết ố hoặc vết chấm, giấy ruột rớt khỏi gáy, v.v…

Không gáy (Binding copy): Mô tả sách với các trang và bìa ở trạng thái hoàn hảo nhưng gáy sách rất tệ, rơi rớt, mất, hoặc không tồn tại. Vẫn có rất nhiều sách ngay từ khi xuất bản đã ở trạng thái này vì tác giả không xuất bản thông qua bất kỳ nhà xuất bản nào.

Bản đọc (Reading copy): Một bản đọc ở trạng thái tệ đến vừa bao gồm tất cả văn bản của sách có thể đọc được. Nhưng bản đọc chỉ phù hợp để đọc và không gì hơn.

Những Thuật Ngữ Khác

Bowed (Cong) – Một trạng thái bìa của sách bìa cứng. Bìa cong có thể cong vào ruột sách hoặc cong ra. Trạng thái này thường là kết quả của việc thay đổi độ ẩm nhanh chóng trong môi trường bảo quản và gây ra bởi những mức độ giản nỡ hoặc teo nhỏ khác nhau khi xuất bản hoặc những vật liệu bên ngoài tác động đến bìa sách.

Chipped – Mô tả rìa bìa sách bị mất những mẩu nhỏ hoặc bị tước trên bìa bọc sách.

Dampstained (Ố do ẩm) – Một vết ố nhạt trên bìa sách hoặc trên trang sách gây ra bởi ẩm ướt như đồ ăn hoặc mồ hôi (tay cầm sách). Không nghiêm trọng như vết ố từ nước.

Darkening or Fading (Đậm hoặc Nhạt dần) – Khi bìa sách bị phơi ra ngoài ánh sáng, màu sách sẽ đậm hoặc nhạt dần hòa vào chữ viết.

Edgeworn – Vết cũ dọc theo rìa sách.

Ex-library – Sách đã từng thuộc sở hữu bởi, và tồn kho tại một thư viện công cộng. Sách có những trạng thái ở danh sách trên nhưng thường sẽ đã qua sử dụng khá nhiều. Có thể đi kèm nhãn dán của thư viện, con dấu, hoặc vết đánh dấu. Bất kỳ sách thư viện cũ nào đều bắt buộc phải đóng dấu ex-library.

Foxed / Foxing – Chấm nâu trên giấy gây ra bởi phản ứng hóa học, thường thấy ở những sách cổ từ thế kỷ thứ 19, vào thời đại ép kim của thế kỷ.

Loose – Gáy sách mới rất chặt; vì thế, sách sẽ không thể mở một cách dễ dàng hoặc giữ mở ở bất kỳ trang cụ thể nào trong thời gian dài. Sau khi sử dụng lâu ngày, gáy sách sẽ lỏng hơn và với sách đã qua sử dụng nhiều có thể nằm thẳng và mở cố định bất kỳ trang nào. Đây là một trạng thái sách bình thường, mô tả quá trình mài mòn khi sử dụng sách.

Made-up Copy – Một bản của sách được tái tạo bằng nhiều mảnh ghép từ các cuốn sách khác. Thường là bản chắp vá từ nhiều sách ở trạng thái tệ để tạo nên một bản có trạng thái tốt hơn. Sách ở trạng thái này rất ít khi xuất hiện trên thị trường, hoặc chỉ còn tại các hiệu sách đã qua sử dụng lâu năm.

Price Clipped – Giá sách bị cắt ra khỏi góc của bìa bọc sách.

Remainder Marked – Dấu chấm được đánh dưới rìa sách bởi nhà xuất bản để phân biệt những cuốn sách được hồi về từ nhà sách hoặc được phân loại thành sách giảm giá. Dấu chấm có thể đơn giản như một vết mực, hoặc rối ren như một vết quẹt dài; nhà xuất bản Putnam thông thường còn in chữ “P” lên rìa sách và Simon & Schuster sẽ in logo của họ. Dấu chấm này làm giảm giá trị của sách sưu tầm – và sự mất giá trị được tính dựa vào số sách còn lại trên thị trường, hay nói cách khác, sự khan hiếm của sách. Ví dụ, một cuốn sách ấn bản đầu tiên có dấu chấm, ấn bản đầu tiên vẫn có giá trị sưu tầm hơn những tái bản sau trên cùng tựa sách. Hầu hết người ưu tầm sách đều thỏa thuận ngầm việc có những cuốn sách chất lượng, không bị đánh dấu trên kệ sẽ là những huy chương chứng minh giá trị bộ sưu tập của họ. Những vết chấm sẽ không ảnh hưởng đến bạn đọc thông thường, và quan niệm sách có dấu chấm sẽ là sách hư, chưa qua kiểm duyệt hoặc có nội dung khác so với sách gốc của bạn đọc hoàn toàn sai lệch.

Re-backed – Một cuốn sách được nâng cấp bằng việc thay thế gáy sách và vá lại những khớp nối.

Re-cased – Sách được dán ngược vào lớp bìa của chính nó sau khi rớt ra (có thể do keo dán yếu theo thời gian và không còn độ dính như khi vừa được xuất bản).

Re-jointed – Sách được tái tạo và giữ lớp bìa nguyên bản của nó, cả gáy sách. Việc re-jointed là tái tạo công nghiệp, khi re-cased là dán thủ công.

Tino Reading Room tổng hợp